Βιέννη 1913: Χίτλερ, Τρότσκι, Τίτο, Φρόιντ και Στάλιν όλοι μαζί!
«Τον Ιανούαριο του 1913, ένας κύριος που το διαβατήριό του έφερε το όνομα Σταύρος Παπαδόπουλος (Stavros Papadopoulos) αποβιβάστηκε από το τρένο που ερχόταν από την Κρακοβία στο Βόρειο Τερματικό Σταθμό της Βιέννης».
Αυτή είναι η πρώτη παράγραφος ενός άρθρου, που αναρτήθηκε χθες στην ιστοσελίδα του BBC και τράβηξε την προσοχή μας κυρίως λόγω του ελληνικού ονόματος του μυστηριώδους επιβάτη. Η συνέχεια δεν μας απογοήτευσε -κι ελπίζουμε ότι δεν θ’ απογοητεύσει κι εσάς. Ακολουθεί το άρθρο σε περίληψη και το οποίο δεν είναι άλλο παρά η παρουσίαση μιας εκπομπής που θα μεταδοθεί σήμερα από το Radio 4 του ΒΒC.
«Ο άνδρας αυτός ήταν μελαχρινός, είχε ένα παχύ μουστάκι χωρικού και κρατούσε μια απλή ξύλινη βαλίτσα.
“Kαθόμουν στο τραπέζι”, γράφει εκείνος τον οποίο θα συναντούσε ο Παπαδόπουλος, “όταν χτύπησε η πόρτα και ένας άγνωστος μπήκε στο δωμάτιο. Ήταν κοντός… αδύνατος και το σκουρόχρωμο πρόσωπό του είχε σημάδια από ευλογιά. Τίποτα στην έκφραση των ματιών του δεν φανέρωνε φιλικότητα…”
Αυτός που έγραψε τις πιο πάνω γραμμές ήταν ένας αντικαθεστωτικός Ρώσος διανοούμενος, συντάκτης μιας ριζοσπαστικής εφημερίδας που την έλεγαν Πράβδα (Αλήθεια). Το όνομά του ήταν Τρότσκι. Ο άνθρωπος τον οποίο περιέγραψε δεν ονομαζόταν Παπαδόπουλος. Το όνομά του ήταν Ιωσήφ Βησσαριόνοβιτς Ντζουγκασβίλι, οι φίλοι του τον έλεγαν Κόμπα και σήμερα τον θυμόμαστε ως Ιωσήφ Στάλιν».
Ο Τρότσκι και ο Στάλιν δεν ήταν οι μόνοι που ζούσαν στην ίδια περιοχή, στο κέντρο της Βιέννης το 1913, και οι οποίοι θα άφηναν ένα ισχυρό αποτύπωμα στον αιώνα που πέρασαν. Όπως γράφει ο δημοσιογράφος του BBC Άντι Γουόκερ, στην ομάδα των μετέπειτα διασήμων της Βιέννης συγκαταλέγονται άνθρωποι εντελώς διαφορετικοί μεταξύ τους. Η σύμπτωση είναι γεωγραφική (βλ. χάρτη) και χρονική, όμως δεν είναι σίγουρο ότι αυτοί οι μετέπειτα «επώνυμοι» διασταυρώθηκαν, συναντήθηκαν εκεί (με εξαίρεση τους δύο Ρώσους επαναστάτες).
Ο Φρόιντ που ασκούσε ήδη την ψυχιατρική στην οδό Berggasse της Βιέννης ήταν ήδη καθιερωμένος. Ο νεαρός Τζόσιπ Μπροζ, που εργαζόταν στο εργαζόταν στην αυτοκινητοβιομηχανία Ντέμλερ στο Νόισταντ, ένα προάστιο της Βιέννης, θα γινόταν ο ηγέτης της μεταπολεμικής Γιουγκοσλαβίας, ο Τίτο.
Εκεί ζούσε ένας 24χρονος νεαρός από τη βορειοδυτική Αυστρία που ονειρευόταν να σπουδάσει ζωγραφική στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Βιέννης, η οποία έκλεισε κατάμουτρα την πόρτα απορρίπτοντάς τον δύο φορές. Το όνομά του ήταν Αδόλφος Χίτλερ και κατοικούσε σε ένα κτίριο με φτηνά ενοικιαζόμενα δωμάτια κοντά στον Δούναβη.
Στην καρδιά της πόλης δέσποζε το ανάκτορο του υπέργηρου αυτοκράτορας Φραγκίσκου Ιωσήφ που βασίλευε από το 1848, τη χρονιά των μεγάλων επαναστάσεων. Εκεί κοντά, στο ανάκτορο Μπελβεντέρε, κατοικούσε ο αρχιδούκας Φραγκίσκος Φερδινάρδος, ο διάδοχος του θρόνου. Ένα χρόνο αργότερα, η δολοφονία του αρχιδούκα θα πυροδοτούσε τον Μεγάλο Πόλεμο, που αργότερα θα βαφτιζόταν Πρώτος Παγκόσμιος.
Στην αποψινή εκπομπή του Radio 4 μιλούν άνθρωποι που έχουν μελετήσει την ιστορία της Βιέννης που τότε ήταν πρωτεύουσα της αυστροουγγρικής αυτοκρατορίας με πληθυσμό δύο εκατομμύρια. Ειδική αναφορά γίνεται στα περίφημα καφενεία της πόλης, τα οποία ήταν χώροι ζύμωσης και ανταλλαγής ιδεών – ένα μοναδικό «πολιτισμικό φαινόμενο», χαρακτηρίζονται. Το αγαπημένο στέκι του Φρόιντ ήταν το Cafe Landtmann, που λειτουργεί μέχρι σήμερα. Ο Τρότσκι και ο Χίτλερ σύχναζαν στο ιστορικό Cafe Central, που οι θαμώνες του λάτρευαν τα κέικ, τις εφημερίδες, το σκάκι και, πάνω απ’ όλα τις συζητήσεις.
«Η κοινότητα των διανοουμένων στη Βιέννη ήταν ολιγάριθμη, ο καθένας γνώριζε τους πάντες, γεγονός που ευνοούσε τις πολιτισμικές ανταλλαγές», παρατηρεί ένας ειδικός. Το κλίμα της πόλης ήταν φιλικό προς τους πολιτικά διαφωνούντες και τους αυτοεξόριστους. «Η κεντρική εξουσία ήταν κάπως χαλαρή. Αν ήθελες να βρεις έναν τόπο στην Ευρώπη να κρυφτείς και να συναντήσεις ενδιαφέροντες ανθρώπους, η Βιέννη ήταν η κατάλληλη πόλη για να το κάνεις». Και όλοι, μα όλοι πήγαιναν στα καφενεία.
«Μια πόλη μαγική» μοιάζει εκείνη η Βιέννη στα μάτια των μεταγενεστέρων. Ωστόσο, η λαμπρή αυτή πόλη είχε και τη σκοτεινή πλευρά της, τις υποβαθμισμένες εργατικές συνοικίες, ενώ το 1913 περίπου 1.500 Βιεννέζοι αυτοκτόνησαν…
Για του λόγου το αληθές:
- Ο Φρόιντ είχε εγκατασταθεί στη Βιέννη το 1860, όταν ήταν παιδί, και εγκατέλειψε την πόλη το 1938, μετά την προσάρτηση της Αυστρίας από τους Ναζί.
- – Στάλιν έμεινε στη Βιέννη ένα μήνα, συναντώντας τον Τρότσκι και γράφοντας το βιβλίο Ο μαρξισμός και το Εθνικό Ζήτημα μαζί με τον Νικολάι Μπουχάριν.
- Υπολογίζεται ότι ο Χίτλερ έζησε στη Βιέννη από το 1908 μέχρι το 1913, προσπαθώντας να κερδίσει τα προς το ζην σαν ζωγράφος.
- Ο Γιόσιπ Μπροζ, ο μετέπειτα στρατάρχης Τίτο, ήταν μεταλλεργάτης προτού καταταχθεί στον αυστροουγγρικό στρατό
- Ο Τρότσκι έζησε στη Βιέννη περίπου από το 1907 μέχρι το 1914.
