Γιώργης Βαρλάμος: μια άλλη «διαθήκη» – Ένα περήφανο ΟΧΙ στα χρόνια της χούντας

Ένας από τους  μεγάλους Έλληνες ζωγράφους και χαράκτες του 20ού αιώνα, ο Γιώργης Βαρλάμος, που πέθανε φέτος το Σεπτέμβριο στα 91 του χρόνια, αφήνει όλη την κινητή και ακίνητη περιουσία στο ΚΚΕ. Η είδηση δημοσιεύεται στον σημερινό Ριζοσπάστη:

«Στην Αθήνα σήμερα 30 Μάρτη 2012 στην κατοικία μου που βρίσκεται στην οδό Λεάγρου 23 (Δήμος Αθηναίων) εγώ,ο Γεώργιος Βαρλάμος του Δημητρίου και της Μαργαρίτας, που υπογράφω παρακάτω…» Έτσι αρχίζει η χειρόγραφη διαθήκη του Βαρλάμου, με την οποία αφήνει όλη την κινητή και ακίνητη περιουσία του, τους πίνακες και τα χαρακτικά του στο ΚΚΕ. Και συνεχίζει:

«…Με τον τρόπο αυτό επιθυμώ να στηρίξω το Κόμμα μου, του οποίου είμαι μέλος σχεδόν εβδομήντα χρόνια (70), στο δύσκολο και ηρωικό αγώνα που δίνει για την υπεράσπιση των συμφερόντων του λαού, για την κατάργηση της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο. Το ΚΚΕ εκπροσωπεί και ενσαρκώνει τη φιλοσοφία και κοσμοθεωρία που και ο ίδιος επέλεξα να στηρίξω και να υπηρετήσω με όλες μου τις δυνάμεις και με τον τρόπο ζωής μου μέσα από τη συλλογική δράση. Ετσι θεωρώ -λέει ο ίδιος στη διαθήκη του- ότι ολοκληρώνω κι εγώ την προσφορά μου στο μεγάλο και δίκαιο αγώνα για την απελευθέρωση της εργατικής τάξης και όλου του εργαζόμενου λαού από τα δεσμά της ταξικής σκλαβιάς, αγώνα που με διήγειρε και με συνεπήρε από τα νεανικά μου χρόνια και εξακολουθεί να φλογίζει την καρδιά μου μέχρι σήμερα».

Τη μεγάλη αξία του έργου του Γ. Βαρλάμου έχουν αναγνωρίσει πολλοί επαϊόντες. Bλέπε στον Ριζοσπάστη, καθώς και κάποια χαρακτηριστικά έργα του που αναρτήθηκαν πρόσφατα στη Lifo. Πάμπολλα διεθνή βραβεία -ακόμα και τιμητική διάκριση από την Ακαδημία Αθηνών το 1995. Το τρομερό δεν είναι μόνο ότι 70 χρόνια έμεινε πιστός στα ιδανικά της νιότης του. Το τρομερό δεν είναι μόνο ότι τρεις φορές του αρνήθηκαν την έδρα της Χαρακτικής στη Σχολή Καλών Τεχνών. Τρομερό και θλιβερό είναι το γεγονός ότι σήμερα οι περισσότεροι από εμάς, «προοδευτικοί» με τη βούλα και μη, δεν ξέρουμε ούτε την καλλιτεχνική ούτε την κοινωνική προσφορά αυτού του σπουδαίου ανθρώπου.

Δεν ξέρουμε και το περήφανο ΟΧΙ που είπε στα μαύρα χρόνια της χούντας όταν αρνήθηκε τη χορηγία των 4.000 δρχ. μηνιαίως που του πρόσφερε η τότε κυβέρνηση, τη στιγμή που άλλοι καλλιτέχνες δεν είχαν κανένα πρόβλημα να δεχτούν αυτή τη βοήθεια ή την οικονομική ενίσχυση του Ιδρύματος Φορντ.

Σε κείμενό που δημοσιεύτηκε στο Βήμα (5.1.1973), σε μια εποχή σκληρής λογοκρισίας, πριν τη «φιλελευθεροποίηση» με τον Μαρκεζίνη, ο Γ. Βαρλάμος εξηγεί γιατί αποποιείται τη χορηγία:

«Λόγοι ηθικής τάξεως δεν μου επιτρέπουν να δεχθώ τη χορηγία. Γιατί πιστεύω ότι τέτοιας μορφής “εκλεκτική” χορηγία δεν λύνει βασικά προβλήματα των ανθρώπων της. Επίσης τα κριτήρια της απονομής, καθαρώς εξωκαλλιτεχνικά, δημιουργούν πικρίαν και αγανάκτησιν. Η αντικειμενική κρίσις έπρεπε να στηριχθεί στην αρχαιότητα των επιχορηγουμένων [σσ: τότε ο Βαρλάμος ήταν χρονών] και στη γενική τους υλική και ηθική υπόσταση. Αγνοήθηκαν καλλιτέχνες που διακονούν σεμνά σ’ ολόκληρη τη ζωή τους την τέχνη, με αφάνταστες υλικές και ηθικές θυσίες, για να υπάρχει ελληνική τέχνη.

Αρνούμαι τη χορηγία επειδή ακόμα πιστεύω ότι καμία επιτροπή, από οποιαδήποτε καλοπροαίρετα πρόσωπα και αν απαρτίζεται, δεν είναι αρμόδια να κρίνει τους καλλιτέχνες. Μόνον οι ίδιοι οι καλλιτέχνες παρέχουν αντικειμενική εγκυρότητα κρίσεως».

Πρέπει να αναφέρουμε ότι τη χορηγία επίσης αρνήθηκαν ο γλύπτης Κλ.Λουκόπουλος και ο ζωγράφος Αλ. Κοντόπουλος.

Σήμερα, στη 40ή επέτειο του Πολυτεχνείου, αξίζει να θυμηθούμε αυτό το ξεχασμένο «όχι».

Ο  Γ. Βαρλάμος δεν ήταν μόνο ένας δημιουργικός, ένας περήφανος άνθρωπος, αλλά και ένας ευτυχισμένος άνθρωπος καθώς ο ίδιος είχε πει: «Η τέχνη μού έδωσε πολύ μεγάλες ικανοποιήσεις. Έζησα τη ζωή σαν ένας από τους ευτυχέστερους ανθρώπους κι αυτό χάρη στην τέχνη». Και δεν χρειάζεται να συμφωνεί κανείς με το ΚΚΕ για να αναγνωρίσει την αγωνιστική συνέπεια του Γιώργη Βαρλάμου.