Η Ελίζα περνά το ποτάμι
Στην Καλύβα του Μπαρμπα-Θωμά, η Ελίζα μια όμορφη νεαρή σκλάβα σε μια βαμβακοφυτεία του αμερικανικού Νότου, μαθαίνει ότι ο κύριός της αναγκάστηκε να πουλήσει το μικρό παιδί της σε έναν δουλέμπορο προκειμένου να ξεπληρώσει τα μεγάλα χρέη του.
Μες στην απελπισία της, δραπετεύει και, με το μωρό στην αγκαλιά, επιχειρεί να περάσει τον ποταμό Οχάιο ώστε να βρεθεί στη βόρεια όχθη του, στον τόπο όπου έχει καταργηθεί η δουλεία. Ξοπίσω της τρέχουν τα άγρια σκυλιά των δουλεμπόρων και η καταδιωκόμενη Ελίζα διασχίζει το ποτάμι πατώντας πάνω σε κομμάτια πάγου που επιππλέουν.
Είναι μια από τις πιο δραματικές σκηνές του βιβλίου και ποτάμια δάκρυα έχουν χύσει γενιές και γενιές εφήβων που καρδιοχτυπούσαν για την τύχη της νεαρής μάνας και του μωρού, ξέροντας ότι αυτά δεν συμβαίνουν στον πολιτισμένο κόσμο αλλά μόνο στην Αμερική περίπου δυο αιώνες πριν.
Ωστόσο, το δράμα της Ελίζας ζωντανεύει και μάλιστα στην καρδιά της Ευρώπης: μια έγκυος μητέρα πνίγηκε σε ένα χείμαρρο κοντά στη Γευγελή μαζί με το αγέννητο μωρό της προσπαθώντας να δραπετεύσει από τη σκλαβιά (και το αδιέξοδο) του καταυλισμού της Ειδομένης. Μαζί της πνίγηκαν η 17χρονη αδελφή της και ένας ξάδελφός τους
Στην Καλύβα του Μπαρμπα-Θωμά, η Ελίζα περνά στο Βορρά, συναντά τον άντρα της, που το έχει σκάσει πριν απ’ αυτήν, και όλοι μαζί καταφεύγουν στον Καναδά. Χάπι-εντ. Στις Καλύβες της Ειδομένης τα χάπι-εντ που υπόσχεται η κυβέρνηση και υπαγορεύουν οι Ευρωπαίοι ηγέτες είναι η ζωή σε στρατόπεδο.
Μια άλλη διαφορά από την εποχή του μυθιστορήματος είναι ότι ο καθένας μπορεί να πλάσει την Ελίζα με τα χρώματα της φαντασίας του, όμως σήμερα κάθε κίνηση προς την ελευθερία καταγράφεται από κάμερες, όπως επισημαίνει ο φίλος μας Γιώργος Λ.
Κανένα τηλεοπτικό συνεργείο, κανένας φωτογράφος δεν ακολούθησε τη μυθιστορηματική Ελίζα του Νότου στο δραματικό ταξίδι της, που όμως έχει μείνει στη συλλογική μνήμη της ανθρωπότητας.
Σύμφωνοι, η Καλύβα του Μπαρμπα-Θωμά δεν είναι ένα προοδευτικό βιβλίο με τα σημερινά κριτήρια καθώς κηρύττει την υποταγή και τη χριστιανική απαντοχή και απεικονίζει τους μαύρους με το βλέμμα του συγκαταβατικού και πονετικού λευκού.
Όμως η εφιαλτική πραγματικότητα που περιγράφει δεν ανήκει στον μακρινό 19ο αιώνα αλλά βρίσκεται πολύ κοντά μας. Πιο κοντά δεν γίνεται.