Ανομίας απολογία

Το τελευταίο διάστημα η έννοια της ανομίας κυριαρχεί στο δημόσιο λόγο. Υποστηρίζεται ότι η ελληνική κοινωνία κατρακυλάει σε μια συνθήκη όπου τα κοινωνικά υποκείμενα, ατομικά και συλλογικά, αρνούνται να αποδεχτούν θεσπισμένους κανόνες και τη νομιμότητα και κατρακυλούν σε μορφές γενικευμένης παραβατικότητας. Η οργανωμένη πολιτεία αλλά και τα πολιτικά κόμματα εγκαλούνται ότι δεν μπορούν να ανακόψουν αυτή την πορεία.

Του Παναγιώτη Σωτήρη

Ως απόδειξης της τάσης προς την ανομία αναφέρονται συνήθως οι μορφές συλλογικής άρνησης εφαρμογής συγκεκριμένων νόμων και ρυθμίσεων. Συγκεκριμένα, ως παραδείγματα ανομίας έχουν αναφερθεί: οι κινητοποιήσεις της τελευταίας διετίας στα πανεπιστήμια και τα ΤΕΙ ενάντια στην εκλογή των Συμβουλίων Ιδρύματος, με αποκορύφωμα τις παρεμβάσεις που έγιναν σε υπολογιστικά κέντρα για την αποτροπή των ηλεκτρονικών ψηφοφοριών, η άρνηση των εκπαιδευτικών να συναινέσουν στην εφαρμογή της αξιολόγησης, οι μαζικές αρνήσεις δημάρχων να κοινοποιήσουν τα στοιχεία για τις απολύσεις δημόσιων υπαλλήλων. Έχουν καταγγελθεί ακόμη πρακτικές όπως οι καταλήψεις, η παρεμπόδιση συνεδριάσεων οργάνων ή οι αποκλεισμοί δημοσίων κτιρίων. Στην πραγματικότητα τη ρετσινιά της ανομίας εισπράττουν οι περισσότερες μορφές συλλογικής δράσης. Ως αντίβαρο χαρακτηρίζονται ανομικές και οι πρακτικές της νεοφασιστικής Χρυσής Αυγής όπως ήταν οι «παρεμβάσεις» σε λαϊκές αγορές, οι «περιπολίες» σε γειτονιές προς άγρα μεταναστών, οι πρακτικές «αγανακτισμένων πολιτών».

Ως απάντηση στην ανομία προτείνεται η επαναφορά της κυριαρχίας του νόμου, η εξασφάλιση της ποινικοποίησης των ανομικών πρακτικών και η αλλαγή του θεσμικού πλαισίου, όπου αυτό χρειάζεται, ώστε να εξασφαλίζεται η πάταξη της ανομίας.

Το σχήμα αυτό είναι πολλαπλά προβληματικό. Καταγγέλλεται η υποτιθέμενη βία των κινημάτων αλλά όχι η βία της εξαθλίωσης και της φτωχοποίησης. Έπειτα, αποσιωπάται ότι σήμερα και η ίδια η νομιμότητα μεταλλάσσεται σε αυταρχικότερη κατεύθυνση. Το δείχνουν αυτό τα αλλεπάλληλα κοινοβουλευτικά πραξικοπήματα, με τους σαρωτικούς νόμους που ψηφίζονται με συνοπτικές διαδικασίες από βουλευτές ή υπουργούς που δεν τους έχουν διαβάσει στο σύνολό τους, η καταφυγή σε πράξεις νομοθετικού περιεχομένου, η νεοαποικιοκρατική σχεδόν επιτροπεία από την Τρόικα, η συνεχής παραβίαση του Συντάγματος, η αγιοποίηση της αστυνομικής καταστολής. Οδηγούμαστε σε μια μεταδημοκρατική συνθήκη, όπου η πολιτική εξουσία δεν επιδιώκει καμιά ουσιαστική νομιμοποίηση και επομένως επαφίεται στη συλλογική δράση και όχι στις θεσμικές μορφές η υπεράσπιση θεμελιωδών δικαιωμάτων.

Έπειτα, η σύγκριση ανάμεσα στις πρακτικές τύπου «Χρυσής Αυγής» και τις μαζικές κινηματικές πρακτικές αποτελεί κορυφαία λαθροχειρία. Οι συλλογικές πρακτικές του κινήματος παραπέμπουν στην συλλογική χειραφετητική δράση και την υπεράσπιση δικαιωμάτων, ενώ οι πρακτικές της Χρυσής Αυγής αποτελούν μορφή καθεστωτικής αυτοδικίας.

Άλλωστε, οι πρακτικές που σήμερα χαρακτηρίζονται ως «ανομικές» στην πραγματικότητα συνέβαλαν στην εξέλιξη των κοινωνιών. Ούτε οι θεσμοί εξελίσσονται επειδή έρχεται μια κυβέρνηση και ψηφίζει νέους νόμους, αφού πρώτα τηρηθούν ευλαβικά οι προηγούμενοι. Οι κοινωνίες εξελίσσονται με βάση μεγάλες συγκρούσεις και αντιπαραθέσεις που ενίοτε κατορθώνουν ανατροπές θεσμών και ρυθμίσεων. Διαβάστε την ιστορία της κατάκτησης των δημοκρατικών ελευθεριών των κοινωνικών δικαιωμάτων και θα βρείτε ουκ ολίγες ταραχές, βιαιότητες, συγκρούσεις.

Με αυτά τα δεδομένα, η τρέχουσα συζήτηση περί ανομίας είναι πολλαπλά επικίνδυνη. Απαιτεί να αποδεχτούμε π.χ. τις απολύσεις και απλώς να περιμένουμε μια επόμενη κυβέρνηση να τις αναιρέσει. Στιγματίζει τις συλλογικές δράσεις που τροφοδοτούν την ελπίδα ότι οι καταστροφικές πολιτικές δεν θα εφαρμοστούν. Νομιμοποιεί τον έρποντα αυταρχισμό και τη μετάβαση σε μια σιδερόφραχτη «δημοκρατία» νομοθετικών πραξικοπημάτων και αστυνομικής καταστολής. Αδυνατεί να συνειδητοποιήσει ότι οποιαδήποτε προσπάθεια εξόδου από το φαύλο κύκλο της κρίσης και της καταστροφής δεν μπορεί παρά να στηρίζεται ακριβώς στη διεκδίκηση από τα λαϊκά στρώματα της αυτοπεποίθησης ότι η δικιά τους συλλογική δράση είναι πολύ πιο νομιμοποιημένη από τις πρακτικές και τις αποφάσεις του σύγχρονου δωσιλογισμού.

Στο σταυροδρόμι που βρίσκεται η ελληνική κοινωνία κανείς δεν έχει την πολυτέλεια να μην παίρνει θέση απέναντι στη μεγάλη σύγκρουση που είναι σε εξέλιξη. Η «ανομία» των αγωνιζόμενων ανθρώπων καθίσταται μονόδρομος εάν δεν θέλουμε να γίνουμε θεατές της ίδιας μας της καταστροφής.

Πηγή: Αριστερό Βήμα