Η ταινία Pride και η μνήμη του Μαρκ Αστον: Μόνο μην πείτε ότι ήταν κομμουνιστής

της Αφροδίτης Τζιαντζή

Με ένα χρόνο καθυστέρηση προβλήθηκε στους ελληνικούς κινηματογράφους η βρετανική ταινία Pride, συμπαραγωγή του ΒΒC, κωμωδία με δραματικά στοιχεία και πολλή μουσική, στην παράδοση αντίστοιχων πετυχημένων κωμωδιών με ήρωες της εργατικής τάξης, όπως το Billy Elliot και το Full Monty.

Το Pride, ένας ύμνος στην αλληλεγγύη των κινημάτων και στην ανθρώπινη φιλία, αναζητώντας το σημείο τομής της ομοφυλόφιλης περηφάνιας με την ταξική περηφάnια των εργατικών αγώνων, μπολιάζει τη σχολή του κοινωνικού ρεαλισμού με τη μαγεία και το ανάλαφρο ύφος του μουσικού θεάτρου – από το οποίο προέρχεται ο βραβευμένος σκηνοθέτης Mark Warchus και νυν καλλιτεχνικός διευθυντής του περίφημου Old Vic Theatre.

Με φόντο τη μαραθώνια απεργία των ανθρακωρύχων τοy 1984-85 που τελικά ηττήθηκε, η ταινία παρακολουθεί τις περιπέτειας μιας πολιτικής ομάδας γκέι και λεσβιών (για την ακρίβεια μόνο μία λεσβία) που στέκονται αλληλέγγυοι στους ανθρκωρύχους και συγκεντρώνουν χρήματα για να στηρίξουν οικονομικά τους απεργούς σε μια μικρή κοινότητα της Νότιας Ουαλίας.

Βασισμένο σε αληθινά γεγονότα (η ομάδα Lesbians and Gays Support the Miners του Λονδίνου ήταν η πιο πετυχημένη από τις 11 αντίστοιχες ομάδες που είχαν δημιουργηθεί εκείνη την εποχή) το Pride κερδίζει τους θεατές όχι μόνο με τις εξαιρετικές ερμηνείες (ξεχωρίζουν ο Paddy Considine, η Imelda Staunton και ο βετεράνος καρατερίστας Bill Nighy) αλλά και με το χιούμορ και την αισιοδοξία που αποπνέει, έστω και αν καταφεύγει σε δοκιμασμένες συνταγές.

Ο πρωταγωνιστής είναι υπαρκτό πρόσωπο, ο νεαρός τότε γκέι ακτιβιστής Μαρκ Αστον, που πέθανε σε ηλικία μόλις 26 ετών από AIDS το 1987, δεκαετίες πριν το HIV μετατραπεί απο θανατηφόρα “μάστιγα των γκέι” σε χρόνια, αλλά ελεγχόμενη με φάρμακα ασθένεια.

Η περίοδος που η ταινία προβλήθηκε στους θερινούς κινηματογράφους συνέπεσε με την ήττα και την απογοήτευση μετά το ξεπούλημα του δημοψηφίσματος από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ και την υπογραφή της τρίτης μνημονιακής συμφωνίας. Για πολλούς και πολλές αριστερούς και όχι μόνο, το Pride λειτούργησε σαν ανάσα δροσιάς σε ένα συνθλιπτικό πολιτικό τοπίο, σάμπως η κινηματογραφική παρακολούθηση μιας άλλης ιστορικής ήττας, του μεγαλειώδους αγώνα των βρετανών ανθρακωρύχων, ιδωμένη σε μικρογραφία μέσα από τα μάτια μιας χούφτας λονδρέζων γκέι και τις σχέσεις τους με μια μικρή εργατούπολη της Ουαλίας, να λειτουργεί καθαρτικά για τις δικές μας ήττες – και προδοσίες (αν και τα πολιτικά γεγονότα στo Pride περνάνε σαν σκηνικό ντεκόρ, χωρίς ιδιαίτερες αναφορές ή κριτική ερμηνεία).

Αρνητικά σχολιάστηκε η αυστηρή και μάλλον μικρόψυχη κριτική του Ριζοσπάστη που είδε στο Pride, “βαρετή, προβλέψιμη νοσταλγία, με οκνηρή αφήγηση”, “μονοδιάστατους χαρακτήρες και συνεχή ηθικολογία”.

Η αλήθεια είναι ότι το Pride μιλει για τους αγώνες του χθες, αναπαράγοντας υποδειγματικά την αισθητική της εποχής, κλείνοντας ταυτόχρονα το μάτι στην κυρίαρχη δυτική ματιά για τα κινήματα, που τα ανέχεται όσο παραμένουν εγκλωβισμένα στην τροχιά του μερικού ταυτοτικού και δικαιωματικού ακτιβισμού, ή τα κάνει τέχνη, δηλαδή τα ευνουχίζει και τα βάζει στη φορμόλη, αφού ηττηθούν. Ο σκηνοθέτης που δεν είναι καθόλου ανόητος, εν γνώσει του παίζει με αυτά τα στερεότυπα, σκηνοθετώντας πρωτίστως μια ταινία για την γκέι ανδρική ταυτότητα με μπακγκράουντ τον σημαντικότερο εργατικό αγώνα που γνώρισε μεταπολεμικά η Μεγάλη Βρετανία, παρά το αντίθετο. Υπάρχουν στοιχεία μυθοπλασίας αφελή και ξαναειπωμένα, όπως η ιστορία του νεαρού γκέι αγοριού που κρύβει το σεξουαλικό του προσανατολισμό από τους συντηρητικούς γονείς του (που θυμίζει εντονα το βίντεο κλιπ Small Town Boy των Βronski Beat).

Το γλυκόπικρο χάπι εντ, με το μήνυμα ότι η απεργία νικήθηκε αλλά οι δεσμοί αλληλεγγύης έμειναν και οι γκέι κέρδισαν την αναγνώρισή των δικαιωμάτων τους από το Εργατικό Κόμμα Αγγλίας χάρη στην ψήφο των ανθρακωρύχων, είναι λίγο εκβιασμένο.  Ομως όλα αυτά είναι αναμενόμενα σε μια ταινία που φιλοδοξεί να κερδίσει διεθνή μέινστριμ ακροατήρια, κυρίως το αμερικάνικο, ενώ ήδη πληροφορούμαστε ότι ετοιμάζεται και το θεατρικό της ανέβασμα σε μιούζικαλ.

Ακόμα και αν οι ΗΠΑ ειναι έτοιμες να δεχθούν μια ταινία για γκέι που βοηθούν εργάτες (θα μπορούσαν να βοηθάνε ορφανά ή να σώζουν την καρέτα-καρέτα), αυτό δεν είναι αυτονόητο. Οπως έγραψε η εφημερδα Guardian από το αμερικάνικο dvd της ταινίας σβήστηκαν από το εξώφυλλο τα συνθήματα στο πανό που αναφέρονται στον αγώνα των γκέι υπέρ των ανθρακωρύχων,

Η ίδια εφημερίδα μας πληφοφορεί ότι ο λόγος που ο πρωταγωνιστής Μαρκ Αστον περιγράφεται απλώς ως “ακτιβιστής” και αποσιωπάται η ιδιότητά του ως στρατευμένου κομμουνιστή και γενικού γραμματέα της νεολαίας του Κoμμουνιστικού Κόμματος Βρετανίας, της Young Communists League, είναι για “να μην αποξενωθεί το αμερικάνικο ακροατήριo”.

Πάντως οι χαρακτήρες τις ταινίας απέχουν πολύ από το να είναι μονοδιάστατοι. Αντίθετα ο σεναριογράφος γνώρισε τα περισσότερα από τα πρόσωπα στα οποία αναφέρεται, έχει κάνει σοβαρότατη ιστοριογραφική δουλειά βασισμένος σε μαρτυρίες και σπάνια ντοκουμέντα της εποχής (βασική πηγή το ερασιτεχνικὁ ντοκιμαντέρ All Out Dancing In Dulais ),

ενώ αδιάψευστο κριτήριο της γνησιότητας των χαρακτήρων είναι τα ίδια τα μέλη της ομάδας LGSM που ζουν ως σήμερα και αναγνώρισαν τους εαυτούς τους στην ταινία.

Το μήνημα του Pride δεν είναι μόνο αυτά που λέει αλλά αυτά που αποσιωπά. Συνειδητοποιημένοι σοσιαλιστές και κομμουνιστές οι πρωταγωνιστές της, με ηγέτη τον χαρισματικό Μαρκ Αστον, ωστόσο οι λέξεις σοσιαλισμός και κομμμουνισμός λάμπουν διά της απουσίας τους. Σήμερα “η αγάπη που δεν τολμά να προφέρει το όνομά της”, όπως την ηθελε ο βικτωριανός ποιητής, είναι η μάχη για μια ανθρωπότητα χωρίς ιδιοκτησία και εκμετάλλευση, το φάντασμα του κομμουνισμού.

Διαβάστε μεταφρασμένο στα ελληνικά το εκπληκτικό άρθρο της βρετανικής κομμουνιστικής εφημερίδας Morning Star για τον Μark Ashton, γραμμενο από τον συναγωνιστή του Peter Frost:

Λάκκοι και Ανώμαλοι – Η κληρονομιά του κομμουνιστή Μαρκ Αστον