Θυμόμαστε την τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων του Λονδίνου

Μαγευτικό υπερθέαμα, εθνική περηφάνια και προκατάληψη

Παροξυσμός εθνικής περηφάνιας επικρατεί στη Μεγάλη Βρετανία μετά την πιο εντυπωσιακή –και πιο έξυπνη- τελετή έναρξης μέχρι σήμερα. Ο σκηνοθέτης Ντάνι Μπόιλ μπορεί να καρπώνεται τον «καλλιτεχνικό θρίαμβο» ως επικεφαλής της προσπάθειας, αλλά για το τελικό αποτέλεσμα συνεργάστηκαν χιλιάδες άνθρωποι, για πάνω από δύο χρόνια και δαπανήθηκαν δεκάδες εκατομμύρια λίρες, (ορισμένες πηγές αναφέρουν περισσότερα από 110 εκατομμύρια ευρώ).  Το κόστος μιας τέτοιας υπερπαραγωγής θα ήταν πολύ μεγαλύτερο αν δεν συνεισέφεραν εθελοντικά δεκάδες χιλιάδες καλλιτέχνες, δημόσιοι και ιδιωτικοί υπάλληλοι και αν δεν είχε ο κύριος “Slumdog Millionaire” στα πόδια του όλες τις υπηρεσίες του κράτους (και επί Μπλερ και επί Κάμερον).  Όσοι στοιχημάτιζαν ότι η Βρετανία δεν θα καταφέρει να ξεπεράσει (σε τι άραγε;) την τελετή του Πεκίνου έχασαν. Το Πεκίνο –και η Αθήνα πριν από αυτό- είχαν επενδύσει κυρίως στον βερμπαλισμό,  τους μεγαλόστομους συμβολισμούς και τη σοβαροφάνεια, με αποτέλεσμα το τελικό αποτέλεσμα παρά τις καλές καλλιτεχνικές προθέσεις και την τεχνική αρτιότητα να είναι τελικά βαρετό και κουραστικό. Όμως το Λονδίνο έσπασε αυτές τις ανιαρές στιγμές με χολιγουντιανά εφέ, ποπ μουσική και γενναίες δόσεις χιούμορ και, επιπλέον, δεν φοβήθηκε το κιτς. Ακόμα και τη γηραιά βασίλισσα Ελισάβετ έβαλαν να κάνει την είσοδο της στο στάδιο με αλεξίπτωτο –ή μια κασκαντέρ για την ακρίβεια- μαζί με τον νεότερης κοπής Τζέιμς Μποντ, τον Ντάνιελ Κρεγκ. Ο Ντάνι Μπόιλ δεν είχε κανένα πρόβλημα να ενσωματώσει αρκετά πετυχημένα στην τελετή έναρξης ακόμα και δύο σκετσάκια με τον Ρόουαν Άτκινσον να επαναλαμβάνει τον πετυχημένο ρόλο του Mr. Bean.

Αν και όλοι μιλάνε για το θάρρος της βασίλισσας να «τσαλακώσει» την εικόνα της, αναμφίβολα η πιο εντυπωσιακή και πολιτικά στοχευμένη στιγμή του σόου ήταν το αφιέρωμα στο Βρετανικό Σύστημα Υγείας (British Health System) και τη λογοτεχνική παράδοση της χώρας, δύο τομείς για τους οποίους η Βρετανία δηλώνει –και δικαίως σε ένα βαθμό- ιδιαίτερα περήφανη. Εκατοντάδες νοσοκομειακές κλίνες παιδιών, μαζί με αληθινές νοσοκόμες και ψεύτικες γκουβερνάντες Marry Poppins ήρθαν αντιμέτωπες με τα κακά ξωτικά από τον Πίτερ Παν και ένα τεράστιο ομοίωμα του διαβολικού αρχιμάγου Βόλντεμορτ από τον Χάρι Πότερ, με την ίδια τη συγγραφέα J. K Rowling (ορκισμένη οπαδό του βρετανικού κράτους πρόνοιας) να διαβάζει την πρώτη σελίδα του Πίτερ Παν. Το συγκεκριμένο αφιέρωμα αποτελεί έναν ιδιαίτερο φόρο τιμής στην ταινία «The Wall» του Άλαν Πάρκερ (βασισμένη στον διάσημο δίσκο των Pink Floyd).  Ο Βόλντεμορντ με το μαγικό ραβδί θύμιζε πολύ έντονα τον κακό δάσκαλο που ο Rogers Waters καλούσε να «αφήσει τα παιδιά ήσυχα».  Ο συμβολισμός είναι προφανής. Το καμάρι της μεταπολεμικής Βρετανίας, το ΕΣΥ κινδυνεύει και βρίσκεται αντιμέτωπο με το εξοντωτικό νεοφιλελεύθερο πρόγραμμα περικοπών του πρωθυπουργού Κάμερον και τα σχέδια ιδιωτικοποίησης της δημόσιας υγείας. H Guardian σε σχόλιο της υποστήριξε ότι δύσκολα θα τολμήσει τώρα ο Κάμερον μετά από αυτές τις απίστευτες εικόνες να βάλει χέρι στη δημόσια υγεία.  Άλλοι ωστόσο σχολίασαν ότι «σιγά μην ιδρώσει το αυτί του Κάμερον».

Πολυπολιτισμική συνύπαρξη σε ψηφιακό φόντο

Το σόου ήταν αριστοτεχνικά σχεδιασμένο στην κάθε του λεπτομέρεια. Παιδιά με ειδικές ανάγκες, άτομα με νοητικά στέρηση, άνθρωποι κάθε εθνότητας, ηλικίας, ερωτικών προτιμήσεων έδωσαν ένα ξεκάθαρο μήνυμα για την ανάγκη σεβασμού στη διαφορετικότητα του κάθε ανθρώπου και αρμονικής συνύπαρξης. Η τελετή έναρξης αποτέλεσε έναν ύμνο στην ανεκτική πολυπολιτισμική βρετανική κοινωνία, εξωραϊστικό και γλυκερό μεν,  αλλά αναμφίβολα ιδιαίτερα ευχάριστο και ευπρόσδεκτο στην Ελλάδα, όπου η στριγγλιάρικη κραυγή «Αίμα, τιμή, Χρυσή Αυγή» επιβραβεύτηκε από 500.000 ψηφοφόρους…  Στο αφιέρωμα της τελετής στη «μέση βρετανική οικογένεια» ο μπαμπάς είναι μαύρος και η μαμά λευκή, ενώ τα παιδιά τους αντιπροσωπεύουν αυτό που είναι η Βρετανία σήμερα. Αξίζει να σημειωθεί ότι στη Βρετανία χωρίς να έχει εξαλειφθεί ο ρατσισμός και τα γκέτο–και στη Γαλλία σε ελάχιστα μικρότερο βαθμό- τα «μεικτά» ζευγάρια και οι «μεικτές» παρέες αποτελούν μια καθημερινή πραγματικότητα που δεν κάνουν κανέναν να αναρωτηθεί ή να «σηκώσει τα φρύδια από έκπληξη» σε αντίθεση με τις περισσότερες περιοχές των ΗΠΑ και της Ευρώπης –καλύτερα μη μιλήσουμε για την Ελλάδα- όπου οι διαχωρισμοί αυτού του είδους εξακολουθούν δυστυχώς να ισχύουν. Ο Ντάνι Μπόιλ περιέλαβε στο σόου ακόμα και ένα ερωτικό φιλί μεταξύ γυναικών (σύμφωνα με τα social media είναι το πρώτο λεσβιακό φιλί που έδειξε η τηλεόραση της Σαουδικής Αραβίας) σπάζοντας ακόμα ένα ταμπού.  Πολυπολιτισμικότητα, ανεκτικότητα, γυναίκες να φιλιούνται στο στόμα και υπεράσπιση του κράτους πρόνοιας.  Περιμένατε τίποτα καλύτερο;

Ορισμένα ταμπού όμως είναι πιο ισχυρά από τα άλλα

«Δεκαεφτά μέρες αποθέωσης του σύγχρονου καπιταλισμού», χαρακτήρισε τους Ολυμπιακούς του Λονδίνου, σχολιαστής της τηλεόρασης της Αυστραλίας. Η Αγγλία περνάει χαρωπά από τα πράσινα λιβάδια στην εποχή του ατμού, χωρίς αποικιοκρατικούς πολέμους, εξαθλιωμένους φτωχούς, παιδική εργασία και ιμπεριαλισμό. Ιδιαίτερα προβληματικό το αφιέρωμα του Ντάνι Μπόιλ στη νεότερη ιστορία του Ηνωμένου Βασιλείου στο πρώτο μέρος του σόου, όπου οι σουφραζέτες μοιάζουν να αντιπροσωπεύουν το μεγαλύτερο κοινωνικό κίνημα των τελευταίων 140 χρόνων! To μεταπολεμικό κίνημα για την ειρήνη εξαφανίστηκε, παρ’ όλο που και αυτό έφερε τη σφραγίδα της «βρετανικότητας» (βλ. Τζον Λένον). Σύμφωνοι, ένα σόου προορισμένο για ένα δισεκατομμύριο τηλεθεατές είναι αυτή η εκδήλωση και όχι πεδίο κοινωνικού σχολιασμού, όμως ο βρετανικός λαός έχει μια σημαντική συνεισφορά στο παγκόσμιο φιλειρηνικό κίνημα, όπως και στο συνδικαλιστικό (έστω το ρεφορμιστικό), η οποία εδώ έλαμψε διά της απουσίας της.  Οι υπεύθυνοι απέφυγαν επιμελώς ακόμα και την αναπαράσταση της διάσημης αντιπολεμικής γυμνής διαμαρτυρίας του Τζον και της Γιόκο που ταίριαζε γάντι στο πολυπολιτισμικό concept αλλά προφανώς ήταν too much για το πολιτικό σκέλος του.   Εδώ δεν υπήρχε ούτε μια αναφορά στη σημερινή μεγαλύτερη μεταπολεμική κρίση του καπιταλισμού, έστω για την ιστορία.

Μια τονωτική ένεση στο θεσμό της μοναρχίας ήταν η ένταξη της βασίλισσας στο σόου. Βλέποντας τα καλοθρεμμένα, νωχελικά βασιλικά σκυλιά στο παχύ χαλί του ανακτόρου του Μπάκιγχαμ, να ακολουθούν τον Ντάνιελ Κρεγκ (Τζέιμς Μποντ), αναλογίζεται κανείς τα φιλανθρωπικά συσσίτια που τους τελευταίους μήνες αυξάνονται με γεωμετρική πρόοδο στη Βρετανία. Χιλιάδες άνθρωποι στέκουν στην ουρά επί ώρες ή κάνουν πολλά χιλιόμετρα με τα πόδια για να φτάσουν σε ένα ίδρυμα της εκκλησίας και να παραλάβουν μια σακούλα με κονσέρβες και ξηρά τροφή… Κανείς δεν περιμένει από ένα τέτοιο σόου να συμπεριλάβει και τις σκοτεινές πλευρές της χώρας, όμως τα Βρετανικά Νησιά δεν κρύβουν μόνο θαύματα, αλλά και εφιάλτες.

Οι εταιρείες κινητής τηλεφωνίας και οι πάροχοι υπηρεσιών Ίντερνετ θα πρέπει να τρίβουν τα χέρια τους από χαρά, αφού το μουσικοχορευτικό κομμάτι του σόου ήταν ένας αχαλίνωτος ύμνος στα social media και στον υποτιθέμενο δημοκρατικό, εξισωτικό χαρακτήρα τους. Το web είναι για όλους, για όλα τα δισεκατομμύρια του πλανήτη, ήταν το μήνυμα που έστελναν οι φτιαγμένες με πίξελ φράσεις στις κερκίδες. Πράγματι, η κοινωνική δικτύωση είναι σχεδόν για όλους… όμως δεν ισχύει το ίδιο για τη δουλειά, το ψωμί, το καθαρό νερό, τα φάρμακα.

Με λίγα λόγια, το σόου του Λονδίνου έδειξε ότι υπάρχει ένας καλύτερος καπιταλισμός  ή μάλλον ότι ο καπιταλισμός μπορεί να κατασκευάσει μια πειστική, χαρούμενη ψυχαγωγική βιτρίνα, προορισμένη για παγκόσμια κατανάλωση.