Ο Morrissey και το «νόημα που έχει κάτι από τις φωτιές»

(στην καταπληκτική φωτογραφία νεαρή οπαδός των Smiths από τις μεγάλες φοιτητικές κινητοποιήσεις στην Αγγλία αποδεικνύει ότι το συγκρότημα παραμένει επίκαιρο σήμερα. Η κίνηση του κιθαρίστα Τζόνι Μαρ να απαγορεύσει στον Πρωθυπουργό Τζέιμς Κάμερον να αποκαλεί τον εαυτό του θαυμαστή του συγκροτήματος εκτιμήθηκε δεόντως). Δείτε τη σχετική συζήτηση στη Βουλή.

Στην Αθήνα σχεδιάζω να εκτοξευτώ φλεγόμενος από την κάννη ενός κανονιού! Αν αυτό δεν είναι εφικτό, θα σταθώ στη σκηνή και θα τραγουδήσω. Χωρίς εξωτικές χορεύτριες και περιστρεφόμενα σκηνικά. Μια απλή ανθρώπινη φωνή, που στις μέρες μας είναι κάτι… ασυνήθιστο.

Το ελληνικό κοινό δεν θα μπορέσει τελικά σήμερα Παρασκευή 5 Δεκεμβρίου 2014 να απολαύσει τον βρετανό καλλιτέχνη στο κλειστό γήπεδο Tae Kwon Do στο παλαιό Φάληρο.  Η συναυλία αναβλήθηκε επειδή «έχασε το αεροπλάνο». Η εταιρεία υπόσχεται νέα ημερομηνία σύντομα. Δεν είναι η πρώτη συναυλία του καλλιτέχνη που αναβάλλεται το τελευταίο διάστημα ωστόσο.

Ο καλλιτέχνης πριν λίγο καιρό αποκάλυψε ότι είναι σοβαρά άρρωστος, έχει υποβληθεί ήδη σε τέσσερις χειρουργικές επεμβάσεις αλλά για την ώρα αισθάνεται καλά: «Αν είναι να πεθάνω, θα πεθάνω. Και αν δεν είναι να γίνει, δεν θα γίνει» δήλωσε χαρακτηριστικά.  Οι γιατροί του συνέστησαν να παρατήσει τελείως τη μουσική και τις ζωντανές εμφανίσεις, αλλά αυτός συνεχίζει. Γιατι όμως; 

 Απλό: Επειδή η μουσική είναι ο μοναδικός λόγος της ύπαρξής μου. Είναι το μόνο πράγμα που με κρατάει ζωντανό. Δεν έχω απολύτως κανέναν άλλο λόγο για να ζω.

Χαρακτηρίζει το ελληκό κοινό ως το πιο πιστό απ’όλα: «Το κοινό ήταν απίστευτο, µου έδινε την αίσθηση ότι θα άντεχε να µε ακούει για άπειρες ώρες, όσο µπορούσα να αντέξω. Υπήρχε κόσµος κρεµασµένος στα κάγκελα και πολλοί ακόµη που κάλυπταν τα βραχάκια. Το ελληνικό κοινό σού δίνει την αίσθηση ότι είναι το πιο πιστό απ’ όλα. Μείναµε όλοι µε το στόµα ανοιχτό. Δεν είχα ξαναδεί ποτέ µου κάτι τέτοιο.»

Με αφορμή την τελευταία συνέντευξη του βρετανού καλλιτέχνη στην Ελλάδα, δημοσιεύω το αφιέρωμα που είχα κάνει στον Morrissey στην εφημερίδα Ελευθεροτυπία πριν από πολλά χρόνια με αφορμή την πρώτη συναυλία του στην Ελλάδα στο Ρόδον (το εισιτήριο τότε έκανε 10.000 δρχ σε ένα χώρο που με 1.200 άτομα γεμίζει ασφυκτικά, πάλι φθηνότερο από τα 37 ευρώ που κοστίζει η σημερινή συναυλία):

του Δημήτρη Τζιαντζή (δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Ελευθεροτυπία στις 20.10.1999)

Πάνω από εκατό βιβλία έχουν εκδοθεί σχετικά με τη ζωή και του έργο του άγγλου ποιητή και τραγουδιστή Steven Patrick Morrissey ή απλά Moz. Ήταν ο αρχηγός, το πρόσωπο και η ψυχή των Smiths μέχρι τη διάλυση τους και αργότερα ακολούθησε μια επεισοδιακή σόλο καριέρα που συνεχίζεται μέχρι και σήμερα. Οι Smiths χαιρετίστηκαν ως το «πρώτο αληθινό αγγλικό συγκρότημα» από τα ΜΜΕ. Κατά γενικά παραδοχή σήμερα αναγνωρίζονται ως ένα από τα μεγαλύτερα συγκροτήματα όλων των εποχών και άσκησαν βαθιά επίδραση όχι μόνο στη μεταγενέστερη μουσική σκηνή αλλά και στη σύγχρονη τέχνη, σαν ευρύτερο φιλοσοφικό και ιδεολογικό ρεύμα.

Στα μέσα της δεκαετίας του ’80, που ήταν μια εποχή κρίσης για την κουλτούρα στο σύνολό της, από τα οικονομικά της θεμέλια ως το ιδεολογικό της ρετιρέ, οι Smiths εναντιώθηκαν στο πνεύμα της σύγχρονης αποξένωσης πολύ πιο αυθεντικά από άλλα συγκροτήματα, όπως π.χ οι U2, που γνώρισαν μεγαλύτερη εμπορική επιτυχία, ειδικά στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Ο ίδιος ο αινιγματικός Morrissey αποτέλεσε για τους φανατικούς οπαδούς του την εξαίρεση που ανατρέπει τον κανόνα.

Σε μια βιομηχανία όπου ο ηδονισμός αναγορεύεται σε μοναδικό σκοπό της ζωής, επέλεξε (ή καλύτερα πρόβαλε) την αποχή από το σεξ σαν κάτι το απόλυτα φυσικό γι’αυτόν, μια απόφαση που εξόργισε και αμφισβητήθηκε από πολλούς, αλλά χωρίς για μεγάλο διάστημα να βρεθεί κάποιος να τον διαψεύσει και να πείσει ότι πρόκειται περί διαφημιστικού τεχνάσματος.

Οι στίχοι του, όπως συμβαίνουν με κάθε αυθεντικό έργο τέχνης, εκφράζουν μια διαμαρτυρία απέναντι στην κυρίαρχη πραγματικότητα. «Κάψτε την ντίσκο, κρεμάστε τον DJ, γιατί τα τραγούδια που παίζει ασταμάτητα δεν λένε τίποτα για τη ζωή μου».

Διαμαρτυρία συνειδητή ή ασυνείδητη, ενεργητική ή παθητική, αισιόδοξη ή απαισιόδοξη, ωστόσο κανείς δεν τραγούδησε με τόση αγάπη και πάθος για τη μαζική μοναξιά της νεολαίας στην εποχή της επέλασης του θατσερικού νεοφιλελευθερισμού. Αν και τα τραγούδια του είχαν στοιχεία από τον απόηχο των μεταπολεμικών γενιών, ταυτόχρονα καταδίκαζαν τα παλαιότερα ρεύματα αντίστασης και καταπιάνονται με τα ερωτήματα και τα μυστήρια της δικής του γενιάς.

Ο Morrissey αποτέλεσε μια μοναχική μορφή αμφισβήτησης με τα μέτρα και τα κριτήρια της δεκαετίας του ’80 και όχι των παλαιότερων δεκαετιών. Η άγρια ποιητική ατομικότητα που διαπερνά το έργο του Morrissey η οξύνοια αλλά και η ματαιοδοξία του, καθιστούσαν το εγχείρημα του θνησιγενές την ίδια ώρα που η αξία του αναδεικνύεται διαχρονική.

Μέσα σε μια κοινωνία της παρακμής που αδυνατεί να προσφέρει τους απαραίτητους όρους ανάπτυξης στα καλλιτεχνικά ρεύματα που ανταποκρίνονται κατά κάποιον τρόπο στην εποχή τους η καριέρα του Morrissey δεν μπορούσε, αργά ή γρήγορα, να μην ακολουθήσει φθίνουσα πορεία. Μια κατηφορική πορεία που κατά καιρούς τη διέκοπταν εκλάμψεις πρωτοποριακής δημιουργικότητας αλλά και εμπορικής εκτίναξης. Στη δεκαετία του ’90 η ματιά του έγινε ακόμα πιο πεσιμιστική, απομακρυσμένη «από τη ζωή», αγγίζοντας σε πολλά ζητήματα τα όρια της γραφικότητας. Όπως δήλωσε εύστοχα ο ίδιος η μόνη θετική κριτική που περιμένει από τους δημοσιογράφους είναι η αναγγελία του θανάτου του. Η απομάκρυνση του από την κοινωνία παίρνει τη μορφή του ακραίου αναχωρητισμού. Οι συναυλίες του στην Ελλάδα τον βρίσκουν χωρίς δισκογραφική εταιρεία, χωρίς συμβόλαιο, χωρίς τον παλιό του μάνατζερ και έχοντας απολέσει ένα μέρος από τη λάμψη του παρελθόντος. (σ.σ αυτό το κείμενο γράφτηκε πριν από την πρώτη συναυλία του στο Ρόδον αλλά περιέργως ακριβώς η ίδια κατάσταση -σε πολύ πιο δραματική μορφή- περιγράφει και το σήμερα).

Ο έκπτωτος πρίγκιπας της ανεξάρτητης βρετανικής ποπ 

Ο παραλληλισμός με τον Όσκαρ Ουάιλντ δεν είναι τυχαίος. O Morrissey συχνά καταφεύγει σε ειρωνικούς αφορισμούς που θυμίζουν τον μεγάλο αγγλοϊρλανδό συγγραφέα, όπως το «εμπιστεύομαι τους ανθρώπους, εκτός και αν τους γνωρίζω». Έχει πει επίσης ότι οι καλλιτέχνες δεν είναι αληθινοί άνθρωποι και για να επιβεβαιώσει του λόγου του το αληθές δηλώνει ότι ο ίδιος είναι «κατά 40% χάρτινος».

Σαν τον Όσκαρ Ουάιλντ, πήρε το δρόμο της εξορίας στην Ισπανία και στο Λος Άνζελες δηλώνοντας ότι δεν επιθυμεί να ζήσει πολλά χρόνια ακόμα. Πέρασε και αυτός από τη δοκιμασία μιας ατιμωτικής δίκης για οικονομικές διαφορές, όπου ο εισαγγελέας τον χαρακτήρισε «αναξιόπιστο, υποκριτή και βίαιο». Ο Morrissey, ο άνθρωπος που για ένα χρονικό διάστημα έκανε την αυτολύπηση μόδα, είναι ένας εξαιρετικά αντιφατικός δημικουργός. Επιδειξιομανής στη σκηνή και υπερβολικά συνεσταλμένος στις υπόλοιπες δημόσιες εμφανίσεις (τις οποίες συστηματικά αποφεύγει). Σήμερα αν και διατηρεί έναν σκληρό εκρηκτικό πυρήνα ορκισμένων οπαδών, τα ΜΜΕ προεξοφλούν για πολλοστή φορά ότι ο «ατιμασμένος προφήτης» βρίσκεται στα πρόθυρα της απόσυρσης!

Όμως όταν θα αρχίσει το πρόγραμμα του με το τραγούδι «you’re gonna need someone on your side» οι έλληνες οπαδοί του θα διαπιστώσουν ότι υπάρχει ακόμα «ένα φως μέσα του που δεν θα σβήσει ποτέ». Ενώ οι περισσότεροι καλλιτέχνες που έγιναν διάσημοι με κάποιοι συγκρότημα στη σόλο καριέρα αναμασάνε «από τα έτοιμα» του παλιού του εαυτού ο Morrissey απέφευγε για πάνω από μια δεκαετία να τραγουδήσει κομμάτια εκέινης της περιόδου.

Ο έκπτωτος πρίγκιπας είναι εδώ , συμβιβασμένος με το παρελθόν του, αιώνια περιπλανώμενος μαζί με τα φαντάσματα της εποχής που έρχεται