Ναζί και ας μην το ξέρουν

του Ανδρέα Μπεντεβή

Τριάντα χιλιάδες επιπλέον ψήφους από την επίδοση της στις εκλογές του 2012 καρπώθηκαν οι περιφερειακοί συνδυασμοί της χρυσής αυγής. To ενδεχόμενο να εξακοντιστεί το νεοναζιστικό μόρφωμα σε ένα ποσοστό κοντά στο 10% στις επερχόμενες εκλογές είναι, ως εκ τούτου, απόλυτα υπαρκτό. 
Απορία, απελπισία και αγανάκτηση καταλαμβάνει πολλούς εξ ημών: Είναι δυνατόν; Όχι, αποκλείεται να έχουμε ανάμεσα μας μισό εκατομμύριο νοσταλγούς του Χίτλερ. Πρόκειται για παραπλανημένους ανθρώπους, φτωχούς και αμόρφωτους, φοβισμένους και αποχαυνωμένους. 
Άλλοι ερμηνεύουν την ψήφο στην χρυσή αυγή εντελώς απλοϊκά, σαν μια μορφή τυφλής τιμωρίας. Απέναντι σε όλους και σε όλα. Είναι και αυτό μια αλήθεια,  αλλά δεν είναι η βασική αλήθεια.
 Άρθρα επί άρθρων αναλώνονται για να ενημερωθούν οι »παραπλανημένοι», μπας και αλλάξουν άποψη. Να μάθουν κάτι που τάχα δεν έχουνε πάρει χαμπάρι: Ότι ο Κασιδιάρης έχει είδωλο τον Χίτλερ, ή ότι ο Καιάδας τραγουδά ύμνους για το Άουσβιτς. 
Όμως οι ψηφοφόροι της χρυσής αυγής δεν είναι ούτε παραπλανημένοι, ούτε και έχουν άγνοια. Μπορεί οι ίδιοι να μην έχουν ναζιστικά λάβαρα στα σπίτια τους, όμως δεν κάνουν τα ράσα τον παππά: Στην πραγματικότητα είναι οπαδοί, και μάλιστα απόλυτα συνειδητά της χρυσής αυγής ακόμα και του ναζισμού, έστω και αν δεν θα το ομολογούσαν ονομαστικά, έστω και αν ίσως δεν θα το ομολογούσαν ούτε και στον εαυτό τους.
Η θεώρηση που εκλαμβάνει την λαϊκή αποδοχή του νεοναζισμού σαν μια μαζική παραπλάνηση και παραζάλη δεν παίρνει υπόψη της αρκετούς παράγοντες. 
Πρώτα πρώτα ότι ο ναζισμός ιστορικά υπήρξε μια μόνο όψη των ολοκληρωτικών θεωριών, οι οποίες έρχονται και επανέρχονται με άλλο όνομα και άλλα σύμβολα σε περιόδους που, να το πούμε σχηματικά, η »δημοκρατία» έχει απολέσει την δυνατότητα να παραχωρήσει τα τριάντα αργύρια σε εκείνους που συνένοχα σιωπούν και δικαιολογούν τα εγκλήματα της. Σε ακριβώς εκείνες τις περιόδους ο φόβος και η εξαθλίωση παντρεύονται και επωάζουν τα πιο ζωώδη ανθρώπινα ένστιχτα. Μια τέτοια ιστορική καμπή περνάμε και σήμερα. Είναι ένα κοινωνικό φαινόμενο που απλώνεται ιστορικά και πέρα από τους φορείς που το εκδηλώνουν διαχρονικά και κατά περιστάσεις.
Ίσως η »ενημέρωση» και το »ξεστράβωμα» των »παραπλανημένων» ,ή των επιρρεπών να παραπλανηθούν, να είχε κάποιο νόημα παλιότερα. Τώρα, μάλλον, δεν έχει και τόση σημασία. Σημασία έχει να φύγουμε από το πεδίο της ηθικολογίας και να μεταφερθούμε στο πεδίο της ταξικής-πολιτικής ανάλυσης. Και εδώ, τα πράγματα είναι πιο συγκεκριμένα για όποιον δεν θέλει να τα παραμορφώνει με το πρίσμα της υποκειμενικότητας.

Γιατί, και αυτό είναι το δεύτερο που δεν λαμβάνει υπόψη της η θεωρία της ‘’μαζικής παραπλάνησης’’, η κοινωνική συνείδηση, όπως και η ίδια η αυτοσυνείδηση, δεν διαμορφώνεται μόνο στο επίπεδο της ‘’ιδεολογίας’’. Βασικά και κύρια διαμορφώνεται στο πεδίο της βασικής ανθρώπινης δραστηριότητας, της εργασίας, καθώς και του όλου γίγνεσθαι της διαμόρφωσης και εξασφάλισης των, σε κάθε περίοδο, δοσμένων υλικών και πνευματικών αναγκών: Καθώς τα συγκροτεί ένας κοινωνικός σχηματισμός όλα αυτά, έτσι συγκροτούνται και οι ‘’ιδεολογίες’’. Δεν διαμορφώνουν οι ιδεολογίες τις κοινωνίες, οι κοινωνίες διαμορφώνουν τις ιδεολογίες. Και ο σύγχρονος καπιταλισμός παράγει και τους εξαθλιωμένους, όπως παράγει και τους φασίστες. Το να υποστηρίζει κανείς ότι δεν είναι φασίστες όλοι αυτοί και ότι είναι θύματα της εξαθλίωσης, είναι η μισή αλήθεια: Γιατί αλλιώς, πως εξηγείται τότε το γεγονός ότι δεν είναι όλοι οι εξαθλιωμένοι οπαδοί της χρυσής αυγής; Ή τι σημασία έχει αυτή η άποψη, και που αλήθεια απευθύνεται, όταν αυτά τα αποκαθαρμένα στην κολυμβήθρα της εξαθλίωσης καθίκια κραδαίνουν τα μαχαίρια τους, ή κρυφογελάνε στην εικόνα του πτώματος του Φύσσα;
Στην πραγματικότητα, λοιπόν, είναι το ίδιο το κοινωνικό γίγνεσθαι, η κάθε πτυχή της κοινωνικής αναπαραγωγής που γεννά διαρκώς και αδιαλείπτως τον φασισμό. Ένα απότοκο αυτής της φρικτής γέννας είναι και η χρυσή αυγή. Όχι, λοιπόν, ίσως να μην είναι νοσταλγοί του Χίτλερ οι οπαδοί της. Ίσως οι περισσότεροι να αδιαφορούν για το ιστορικό φαινόμενο Χίτλερ, και αν το υμνεί ή όχι η χρυσή αυγή. Αλλά τι σημασία έχει αυτό όταν επιδοτούν τις χιτλερικές πρακτικές, όταν δεν τις διεκπεραιώνουν κιόλας;
Η θεώρηση που αφήνει έξω από τον συλλογισμό της το γεγονός ότι ο ίδιος ο καπιταλισμός είναι μια μορφή σύγχρονου ολοκληρωτισμού, είναι η ίδια η θεώρηση που αρνείται να δεχτεί ότι αυτή η διαχρονική διαδικασία εκφασισμού της κοινωνίας θα οδηγούσε νομοτελειακά στην απολίτικη- αλλά και βαθιά πολιτική συνάμα- συμπόρευση, επικρότηση ή θετική ανοχή των πιο »ορίτζιναλ»- απροκάλυπτων μορφών του ολοκληρωτισμού.
Και ποια είναι αυτή η διαχρονική διαδικασία/σημερινή πραγματικότητα; Σίγουρα δεν είναι μόνο το μεταναστευτικό ζήτημα. Ίσως να πάτησε εκεί η οργανωτική-πρακτική  ανάπτυξη του νεοφασισμού, αλλά οπωσδήποτε δεν εξαντλείται εκεί.  Ο καθολικός κοινωνικός εκφασισμός, έχει πολλές όψεις. Ποιες είναι μερικές από αυτές;
Είναι ότι στην Ελλάδα σήμερα, και εδώ και κάμποσα χρόνια, μια στις τρεις γυναίκες υφίσταται σωματική ή ψυχική βία στο σπίτι της. Ακόμα, ίσως να έχουμε συνηθίσει στον απόλυτο εκφυλισμό του ανθρώπινου (και πιο πολύ του γυναικείου) σώματος, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι αυτή η συνήθεια δεν έχει μετατραπεί προ πολλού σε μαζική διαστροφή.  Σε αυτά τα πλαίσια, το χαστούκι του Κασιδιάρη στην Κανέλλη, ο σεξισμός και ο ομοφοβικός λόγος φαντάζει σαν μια αυθεντική και ειλικρινή πολιτική πρακτική και εξαγγελία.

Είναι ότι ένα μεγάλο κομμάτι της αγοράς εργασίας έχει υπαχθεί σε ένα μαφιόζικου τύπου καθεστώς. Σε αυτά τα πλαίσια, τα μεροκάματα των 10 ευρώ από τα »γραφεία ευρέσεως εργασίας» της χρυσής αυγής, ή το σύνθημα »δουλειά μόνο για έλληνες» φαντάζει σαν μαχητικός ακτιβισμός και »άμεση δράση».

Είναι ότι το σύγχρονο σχολείο είναι ένα σχολείο της μορφωτικής αχρηστίας αλλά και του ιδεολογικού πειθαναγκασμού. Σε αυτά τα πλαίσια, η γενικευμένη αμορφωσιά μπορεί να μετατραπεί όντως σε μαζική παραπλάνηση- με το υποκατάστατο της γνώσης και ενημέρωσης, το καπιταλιστικό διαδίκτυο, να βοηθά σε αυτό με την δομή και την λειτουργία του.

Είναι ότι η σύγχρονη νεοφιλελεύθερη κοινωνία είναι θεμελιωμένη πάνω στο ιδεολόγημα του »ποιος θα σακατέψει ποιον». Σε αυτά τα πλαίσια, η συστράτευση με τα συνθήματα της χρυσής αυγής καλύπτει ένα εύρος αναζητήσεων- από το τάξιμο στο πλευρό του »δυνατού», μέχρι την ανάγκη του να ανήκει κανείς σε μια ομάδα »ιδανικών». Το μίσος και η απανθρωπιά, ασφαλώς, δεν είναι αποτέλεσμα αυτών των αναζητήσεων, αλλά υπαρκτό και ευρέως διαδεδομένο στοιχείο της ταυτότητας του νεοελληνικού κοινωνικού σχηματισμού.

Είναι, για να το πούμε συνολικότερα, ότι ζούμε στην εποχή όπου στο καράβι των ιδεών το πηδάλιο το κρατά βασικά η αποϊδεολογικοποίηση, η με φανατισμό αποστροφή για το συλλογικό, η αδιαφορία. Ίσως ένα μεγάλο κομμάτι των ψηφοφόρων της χρυσής αυγής να τρέφονται μόνο από αυτήν την χούφτα. Αλλά με ποιον τρόπο τους απαλλάσσει αυτό από το στίγμα του νεοφασίστα; Ας αναλογιστούμε τι θα συνέβαινε με όλα αυτά τα στρώματα της αδιάφορης αποϊδεολογικοποίησης, αν στις γειτονιές τους έκανε κουμάντο η χρυσή αυγή; Θα ήταν τότε, ναι ή όχι, οι ίδιοι η οπισθοφυλακή των ταγμάτων εφόδου; Μάλλον ναι, αν αναλογιστεί κανείς πως τα επιδοτούν ήδη από σήμερα, ακόμα και αν δεν τους έχουνε χτυπήσει την πόρτα!

Οπωσδήποτε από την μαρξιστική Αριστερά δεν λείπουν τα θεωρητικά εργαλεία για να κατανοήσει το φαινόμενο αυτό, όπως και για να αναιρέσει τους όρους που το αναπαράγουν σταθερά- στην εργασία, στις ανθρώπινες σχέσεις, στην παιδεία και στον πολιτισμό. Η αφηρημένη ηθικολογία και η στείρα, στάσιμη στην ανθρωπιστική μόνο μεριά του ζητήματος, επιμονή στην μια μόνο όψη των σύγχρονων κοινωνικών αντιθέσεων- σε εκείνη που αφορά το μεταναστευτικό και το δίπολο ντόπιος/ξένος, αντίθεση που μεγεθύνεται ολοένα δημιουργώντας πολυεπίπεδους διαχωρισμούς- δεν φαίνεται να κατορθώνει τίποτε άλλο παρά να απομονώσει για ένα κομμάτι της κοινωνίας τον εθνικισμό σαν μια ρατσιστική ιδεοληψία. Αλλά δεν μπορεί να ανακόψει ούτε τους διαχωρισμούς που γεννά αυτή η αντίθεση, ούτε και να διαχειριστεί τα αρνητικά αποτελέσματα της. Ακριβώς επειδή οι κοινωνικές διαφοροποιήσεις σε όλα τα επίπεδα, και όχι μόνο στο μεταναστευτικό, είναι τεράστιες, μιας και έχουνε μετεξελιχθεί σε ανεπίστρεπτο όρο αναπαραγωγής του οικονομικού και πολιτικού εξουσιαστικού συστήματος.

Για αυτό και η διαχείριση αυτών των απαραίτητων αντιθέσεων-διαφοροποιήσεων εκ μέρους του συστήματος καθιστά τον πλήρη εκφασισμό την μόνη διέξοδο του, ώστε να μπορεί να ελέγξει την νεόπτωχη κοινωνία της υλικής και πνευματικής εξαθλίωσης. Καθιστά, ασφαλώς, και τις ίδιες τις φασιστικές ορδές σε συνδιαχειριστές αυτής της εξαθλιωμένης κοινωνίας. Και δεν είναι ελληνικό μόνο το φαινόμενο. Στην Βρετανία το ακροδεξιό κόμμα υπολογίζεται να κερδίσει τις ευρωεκλογές με διαφορά από τα παραδοσιακά κόμματα εξουσίας. Το ίδιο και στην Γαλλία, αλλά και σε μια σειρά από χώρες της Βόρειας και Ανατολικής Ευρώπης. Εξάλλου, στην Ουκρανία οι νεοναζί πραξικοπηματίες- κυβερνώντες καίνε αντιφασίστες και εξαπολύουν μια φοβερή τρομοκρατία σε βάρος του λαού με την σφραγίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. 
Τα ακροδεξιά κινήματα στην Ευρώπη παίρνουν όλο και ένα πιο μεγάλο κομμάτι από την πίτα της εξουσίας των ήδη εκφασισμένων κοινωνιών. Στην Ελλάδα, τα ποσοστά της χρυσής αυγής την καθιστούν έτσι και αλλιώς σε ισότιμο εταίρο του εξουσιαστικού συστήματος, και πολύ σύντομα όχι μόνο σε παρασκηνιακού τύπου συνεννοήσεις με τους σαμαρομπαλτάκους.
Ας αφήσουμε στην άκρη την συζήτηση αν οι οπαδοί της είναι νεοναζί ή όχι. Προφανώς και είναι, άσχετα αν το ξέρουν ή αν το υποστηρίζουν ονομαστικά. Και σε αυτού του είδους τις πρακτικές ή ιδέες τείνουν ευήκοα ώτα πολύ περισσότεροι έλληνες από ό,τι ψηφίζουν την χρυσή αυγή. 
Και ας πιάσουμε στα σοβαρά την συζήτηση που επίκεντρο της δεν θα έχει το πως θα ξεστραβώσουμε τους δήθεν παραπλανημένους. Αλλά που θα ασχολείται με το πως θα πάρουμε με το μέρος των απελευθερωτικών δυνάμεων τις πλέον κρίσιμες κοινωνικές μάζες, στις οποίες κυριαρχεί η αποϊδεολογικοποίηση και η παραίτηση: Τους ανέργους, τους επισφαλώς εργαζόμενους, τους αόρατους ανθρώπους που συγκροτούν μια μεγάλη, όσο και ανεκπροσώπητη βασικά και κύρια με ευθύνη της Αριστεράς, πλειονότητα. Αυτήν ακριβώς που στοχεύει να αιχμαλωτίσει και η χρυσή αυγή προκειμένου να αυξήσει αποφασιστικά την δυναμική της. 
Σε αυτόν τον ταξικό πόλεμο, η ανάσχεση του φασισμού δεν διαφέρει σε τίποτε από την συντριβή συνολικά του εξουσιαστικού πολιτικού συστήματος. Και ακριβώς αυτή η νίκη και στα δύο πεδία της μάχης εξαρτάται από το αν θα μπορέσει να εκφραστεί μια νέα ταξική συμμαχία κοινωνικών και οικονομικών συμφερόντων όπου την ηγεμονία θα έχουν αυτά ακριβώς τα ανεκπροσώπητα κοινωνικά στρώματα. Και που αυτή η ταξική πάλη θα διαμορφώσει και την αντίστοιχη νέα πραγματικότητα και στην διαρκή πάλη ανάμεσα στις ‘’ιδεολογίες’’, με θετικούς για το απελευθερωτικό κίνημα όρους.
Ίσως να ακούγεται κυνικό, αλλά οι ηθικές παραινέσεις ενάντια στον φασισμό από μόνες τους δεν μπορούν να αντιστρέψουν ένα κοινωνικό φαινόμενο που αναπαράγεται με σταθερούς και ανεξέλεγκτους όρους. Ή μέσω της χρυσής αυγής, ή με όποια άλλη μορφή μπορεί να πάρει στο μέλλον.