Εγκλήματα εν πλω
Υπό τη σκιά μιας θαλάσσιας τραγωδίας ήρθε το 2015. Μαρτυρικός ο θάνατος δεκάδων ανθρώπων, μαρτυρικές και οι ώρες πάνω στο φλεγόμενο πλοίο γι’ αυτούς που διασώθηκαν, μαρτυρική και η αβεβαιότητα για το ποιοι χάθηκαν, ποιοι σώθηκαν. Δικαιολογημένο το σοκ της κοινής γνώμης, η συγκίνηση, η οργή για τους φταίχτες. Αναπόφευκτη και η συσχέτιση με τη συνέντευξη του Αντώνη Σαμαρά που, λίγες ώρες πριν το SOS του Νόρμαν Ατλάντικ, μας διαβεβαίωνε ότι βρισκόμαστε «ακριβώς δίπλα απ’ το λιμάνι», ότι η χώρα οσονούπω μπαίνει «στο ήρεμο το λιμάνι». Πώς να μη θυμηθούμε τον Γιώργο Παπανδρέου που το 2010 στο Καστελόριζο μας διαβεβαίωνε ότι «ξέρουμε το δρόμο για την Ιθάκη» και ότι «θα φτάσουμε εκεί ασφαλείς». Γρουσούζικες οι ναυτικές αναφορές των πολιτικών.
Δεν είναι η πρώτη φορά που η ειρηνική Μεσόγειος γίνεται κόλαση: χιλιάδες είναι οι «ανεπίσημοι» νεκροί που χάθηκαν στα νερά της, όμως αυτούς η συλλογική ευαισθησία συνήθως τους προσπερνά. Αυτοί ταξίδευαν χωρίς χαρτιά, πέρα από το ραντάρ της νομιμότητας, αυτοί υποτίθεται ότι προκάλεσαν την τύχη τους. Παραδομένοι στο έλεος των δουλεμπόρων, πήγαν γυρεύοντας, έχοντας επίγνωση των κινδύνων. Αυτούς τους θρηνούμε λιγότερο, γι’ αυτούς ο τηλεοπτικός χρόνος είναι πάντα λιγότερος.
Δύσκολο να μπούμε στη θέση των μυριάδων που πάνε στο άγνωστο με βάρκα-καρυδότσουφλο την ελπίδα ή μάλλον την απόγνωση, διωγμένοι από τη φτώχεια και τον πόλεμο. Εύκολα όμως μπαίνουμε στη θέση του «νόμιμου» ταξιδιώτη, που πηγαίνει στη Δύση για δουλειές, για σπουδές, για τουρισμό. Αυτός είναι ένας από εμάς, ένας Ευρωπαίος, ένας άνθρωπος κανονικός. Άλλο Φαρμακονήσι, άλλο Λαμπεντούζα, άλλο Αδριατική.
Δεν υπάρχει επίσημος αριθμός νεκρών για τα δουλεμπορικά ναυάγια, μόνο κατά προσέγγιση υπολογισμοί που οδηγούν σε ανατριχιαστικά νούμερα. Αυτοί οι νεκροί μένουν άγνωστοι, ανώνυμοι, άκλαφτοι, απαρατήρητοι, ανεπίσημοι, α-ταυτοποίητοι: το στερητικό «-α» τους ακολουθεί στη ζωή και στο θάνατο. Η ειδησεογραφία, η επικαιρότητα δεν έχει θέση για όλους.
Το ίδιο σύστημα που βλέπει τους κατατρεγμένους μετανάστες σαν ανθρώπινα απόβλητα, μεταχειρίζεται τους «νόμιμους» ταξιδιώτες σαν εμπόρευμα. Πίσω από το θαύμα, το σαξές στόρι της ναυτιλιακής επιχειρηματικότητας κρύβεται ένας εφιάλτης που όμως αυτή τη φορά δεν έπεσε μόνο πάνω στα κεφάλια των εργαζομένων στο σκάφος, αλλά και των πελατών.
Στον υδάτινο κάτω κόσμο δεν υπάρχουν αμπάρια, πρώτη και δεύτερη θέση, Frontex και έλεγχος διαβατηρίων. Νόμιμοι και παράνομοι, πελάτες και λαθρεπιβάτες σιγολιώνουν μόνοι χωρίς συντροφιά. Μόνο που για τους δεύτερους δεν προβλέπεται ούτε καν ένα κενοτάφιο.