Τι μάθαμε από την documenta 14

Πολλοί διαφωνούν με την documenta αλλά για λάθος λόγους, δηλαδή χωρίς να εξετάζουν τα ίδια τα έργα τέχνης ή το αν πράγματι πρόκειται για τέχνη.

Η documenta είναι μια έκθεση σύγχρονης τέχνης που από το 1955 διεξάγεται κάθε πέντε χρόνια στην πόλη Κάσελ της Γερμανίας και, τουλάχιστον όσοι ασχολούνται με τα εικαστικά, τη θεωρούν σημαντική. Φέτος η 14η documenta διεξάγεται σε δύο πόλεις: στη γενέτειρά της και στην Αθήνα. Στη δεύτερη περίπτωση υπό τον γενικό τίτλο «Μαθαίνοντας από την Αθήνα». Ο πληθωρισμός των εκδηλώσεων είναι το πρώτο που παρατηρεί κανείς εξετάζοντας το πρόγραμμα της documenta 14. Eκθέσεις, χάπενινγκ, περφόρμανς, εγκαταστάσεις, συναυλίες, συζητήσεις και άλλες εκδηλώσεις που θα διαρκέσουν 100 ημέρες.

Είναι αυτονόητο ότι η προσωπική, η αδιαμεσολάβητη επαφή με τη σύγχρονη τέχνη ή έστω με κάποιες μορφές της είναι κάτι καλό τόσο για τους ίδιους τους καλλιτέχνες όσο και για το γενικό κοινό. Όχι για να καταπιεί κανείς αμάσητο ό,τι του προσφέρεται, αλλά για να δει, να ακούσει και να κρίνει.

Πριν καλά-καλά αρχίσει, η φετινή documenta είχε δύο κραυγαλέα άτυχες επιλογές: τα μπλε πρόβατα από τη μια και τους 11 καβαλάρηδες από την άλλη. Η παραπομπή στους ιππείς που απεικονίζονται στη ζωφόρο του Παρθενώνα είναι τραβηγμένη από τα μαλλιά. Τα χρωματιστά αρνάκια εκτέθηκαν στον κήπο της Γεωπονικής Σχολής είναι 54, όσα και οι χώρες της Αφρικής, και είναι βαμμένα μπλε αλλά με φυσικά χρώματα. Το βάψιμο των ζώων δεν είναι και τόσο πρωτότυπη σύλληψη. To Δεκέμβριο του 2014 ένας κουβανός αντικαθεστωτικός και πασίγνωστος αντικομμουνιστής «εικαστικός καλλιτέχνης», ο El Sexto («Ο Έκτος») έβαψε δύο ζωντανά γουρούνια πράσινα και πάνω τους έγραψε με κόκκινη μπογιά τα ονόματα Ραούλ και Φιντέλ και προσπάθησε να τα αμολήσει στο μεγαλύτερο πάρκο της Αβάνας. Ο Εl Sexto είναι ο προσφιλής καλλιτέχνης των πιο αντιδραστικών αντικαστρικών κύκλων της Φλόριντα, χωρίς τους οποίους μάλλον δεν θα τον ήξερε ούτε η μάνα του. Τα πράσινα γουρούνια της Αβάνας ήταν μια πολιτική επιλογή, κακόγουστη έστω, για την οποία ο Εl Sexto πλήρωσε με δέκα μηνών φυλάκιση. Όμως τα λουλακί αρνάκια της Γεωπονικής είναι άλλα λόγια ν’ αγαπιόμαστε.

Ενδιαφέρον δεν παρουσιάζει μόνο η αθηναϊκή documenta, αλλά και οι πρώτες εγχώριες αντιδράσεις. Μπορεί μέχρι στιγμής οι Γερμανοί να μην έμαθαν «από» την Αθήνα, όμως εμείς μαθαίνουμε τον εαυτό μας μέσα από το πώς αντιμετωπίζουμε την documenta, με δουλικές υποκλίσεις το πολιτικό προσωπικό και ο φιλοευρωπαϊκός αστικός Τύπος, αλλά και με ακραία καχυποψία κάποιοι που θεωρούν τον εαυτό τους προοδευτικό. Π.χ., για φιλοναζιστική προπαγάνδα κατηγορήθηκε ένας πίνακας που απεικονίζει τον Χίτλερ, όταν στην πραγματικότητα το έργο αυτό καταγγέλλει τις δολοφονίες ομοφυλόφιλων στα χρόνια του Χίτλερ.

Με λίγα λόγια, πολλοί διαφωνούν με την documenta αλλά για λάθος λόγους, δηλαδή χωρίς να εξετάζουν τα ίδια τα έργα τέχνης που παρουσιάζονται ή και χωρίς να αμφισβητήσουν το αν είναι πράγματι έργα τέχνης ή αποσκοπούν στον εύκολο εντυπωσιασμό. Κάτι ανάλογο είχε συμβεί και με τις αντιδράσεις στο διορισμό του Φαμπρ στη θέση του καλλιτεχνικού διευθυντή του Φεστιβάλ Αθηνών. Δεν κρίθηκε το έργο του Φαμπρ, αλλά το γεγονός ότι ήταν ξένος. Επομένως, την documenta 14 θα έπρεπε να την κρίνουμε ανάλογα με το περιεχόμενό της. Φυσικά, το γεγονός ότι έχει τις ευλογίες και τη χρηματοδότηση της Γερμανίας δεν είναι πολιτικά ουδέτερο. Οι χορτασμένοι, αυτοί που κερδίζουν από τη φτωχοποίηση των χωρών του Νότου, πετούν στην Αθήνα λίγα ψίχουλα τέχνης.

Χρήστος Κερασόπουλος*

*Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Πριν στις 15 Απρίλη