Το Brexit, οι καλλιτέχνες, η Αριστερά

Συντριπτική η υπεροχή του Remain ανάμεσα στους προοδευτικούς βρετανούς καλλιτέχνες και τους εργαζόμενους στη κινηματογραφική και τηλεοπτική βιομηχανία. Οι κυρίαρχοι συντηρητικοί πολιτικοί εκφραστές του Brexit είχαν το πάνω χέρι,

Μαριάννα Τζιαντζή*

η Αριστερά που εναντιώνεται στην ΕΕ δεν κατάφερε να αφήσει τη σφραγίδα της

Λένε ότι οι καλλιτέχνες είναι οι κεραίες της εποχής μας, ότι μπορούν και συλλαμβάνουν τα μηνύματα των καιρών, συχνά με μεγαλύτερη ευαισθησία και ακρίβεια από ό,τι οι πολιτικοί ή οι οικονομολόγοι και οι κοινωνικοί επιστήμονες. Στην περίπτωση όμως του βρετανικού δημοψηφίσματος, η μεγάλη πλειονότητα των ανθρώπων των γραμμάτων και της τέχνης συνέλαβαν μηνύματα που ήταν διαφορετικά από εκείνα που εξέπεμψε η βαθιά Βρετανία, η Βρετανία των φτωχών και των καταπιεσμένων, των λιγότερο μορφωμένων.

Εντυπωσιακό είναι το πλήθος των βρετανών καλλιτεχνών και δημιουργών που είχαν ταχθεί υπέρ του Remain. Eξίσου εντυπωσιακός είναι ο μικρός αριθμός των βρετανών καλλιτεχνών που υποστήριξαν την έξοδο από την ΕΕ. Aνάμεσά τους και ο Ρότζερ Ντάλτρι, ο παλιός θρύλος των Who, ο οποίος χαρακτήρισε «δυσλειτουργική και αντιδημοκρατική»την ΕΕ. «Η ΕΕ ληστεύει τα νιάτα των χωρών της Ευρώπης, βιάζει τις χώρες του Νότου καθώς οι νέοι τους αναγκάζονται να μεταναστεύσουν για να βρουν δουλειά. Πώς όμως έτσι θα χτίσουν το μέλλον στην πατρίδα τους;» είπε χαρακτηριστικά.

Τον περασμένο μήνα, δημοσιοποιήθηκε μια επιστολή που την υπογράφουν περίπου 280 βρετανοί ηθοποιοί, συγγραφείς, εικαστικοί καλλιτέχνες και οι οποίοι υποστηρίζουν: «Η Βρετανία δεν είναι απλώς ισχυρότερη παραμένοντας στην Ευρώπη. Είναι επίσης πιο ευφάνταστη και δημουργική, ενώ η παγκόσμια δημιουργική μας επιτυχία θα πληγεί σοβαρά αν αποχωρήσουμε». Το κείμενο υπογράφουν πολύ γνωστά ονόματα, όπως ο Τζον Λε Καρέ, οι ηθοποιοί Τζουντ Λόου, Κίρα Νάιτλ, Μπένεντικτ Κάμπερμπατζ. Υπέρ της παραμονής τάχθηκαν πολλοί νομπελίστες επιστήμονες, όπως ο Στίβεν Χόκινγκ. Eπίσης το 96% των μελών της CIF, μιας ομοσπονδίας στην οποία συμμετέχουν πάμπολλα δημόσια και ιδιωτικά πολιτιστικά ιδρύματα, μουσεία, κανάλια, εκδοτικοί οίκοι κ.λπ., τάχθηκαν υπέρ της παραμονής.

Υπέρ του Brexit τοποθετήθηκαν κάποιοι συντηρητικοί δεινόσαυροι όπως η Τζόαν Κόλινς και ο Μάικλ Κέιν (ηλικίας 83 ετών και οι δύο), ο Τζον Κλιζ (από τους ιδρυτές των Μόντι Πάιθονς) και πολύ λίγοι αριστεροί καλλιτέχνες και συγγραφείς όπως ο Ταρίκ Αλί. Με επιφυλάξεις και σκεπτικισμό εκφράστηκαν υπέρ της παραμονής αρκετοί προοδευτικοί καλλιτέχνες, όπως ο Κεν Λόουτς.

Ζωηρή είναι η συζήτηση που ξεκίνησε στον βρετανικό Τύπο και στο Διαδίκτυο μετά το δημοψήφισμα. Πολλοί μιλούν για το σοκ, την οδυνηρή έκπληξη που ένιωσαν, και πολλά έχουν ήδη αρχίσει να γράφονται για τις πρακτικές επιπτώσεις που θα έχει η έξοδος στη βρετανική πολιτιστική βιομηχανία. Π.χ., ερωτήματα έχουν τεθεί σχετικά με τις οικονομικές δυσκολίες που θα αντιμετωπίσει το Game of Thrones, που σήμερα είναι το πιο δημοφιλές πολιτιστικό προϊόν σε όλον τον πλανήτη. Ας σημειωθεί ότι το προτελευταίο επεισόδιο της φετινής σεζόν, η εντυπωσιακή «Μάχη των μπάσταρδων» γυρίστηκε στο μεγαλύτερο μέρος του στη Βόρεια Ιρλανδία κι έλαβε γενναία χρηματοδότηση από το Ευρωπαϊκό Περιφερειακό Αναπτυξιακό Ταμείο της ΕΕ.

Γενικά, τα επιχειρήματα των καλλιτεχνών-δημιουργών και των στελεχών της βιομηχανίας των τεχνών και του θεάματος υπέρ του Remain θα μπορούσαν να χωριστούν σε δύο γενικές κατηγορίες: τα οικονομικά και τα δημιουργικά. Π.χ., την τελευταία δεκαετία πάνω από 130 εκατομ. στερλίνες διοχετεύθηκαν από ευρωπαϊκά προγράμματα στη βρετανική κινηματογραφική βιομηχανία. Πολλές ταινίες που έγιναν παγκόσμιες επιτυχίες χρηματοδοτήθηκαν με ζεστό ευρωπαϊκό χρήμα, όπως οι Ο λόγος του βασιλιά, Slumdog Millionaire, Tinker Tailor Soldier Spy ακόμα και ο Αστακός του Λάνθιμου. Όταν η ευρωπαϊκή κάνουλα στερέψει, θα γυρίζονται λιγότερες και πιο ακριβές ταινίες και τηλεοπτικές σειρές, έχει υποστηριχτεί. Επίσης έχουν επισημανθεί οι δυσκολίες που θα συναντήσουν τα βρετανικά μουσικά συγκροτήματα που θα κάνουν περιοδείες σε χώρες της ΕΕ, καθώς και οι επιπτώσεις στα βρετανικά βιντεογκέιμ, αλλά και στις θερινές δημοπρασίες έργων τέχνης των μεγάλων βρετανικών οίκων.

Προφανώς θα υπάρξουν αναταράξεις και στην πολιτιστική βιομηχανία. Όπως πουθενά δεν διαβάσαμε για τις αναταράξεις που ήδη έχουν φέρει οι ευρωπαϊκές πολιτικές στο εισόδημα, την ασφάλιση, την υγεία των εργαζομένων στην πολιτιστική βιομηχανία και στη Βρετανία και αλλού. Αυτή η στρατιά των εκατοντάδων χιλιάδων αφανών εργατών της τέχνης, δεν ακούστηκε και δεν ακούγεται.

Διατυπώθηκαν και επιχειρήματα υπέρ της παραμονής τα οποία εστιάζονται σε ζητήμα ελεύθερης κίνησης των καλλιτεχνών, των ιδεών, των ρευμάτων, ενάντια στην εθνική περιχαράκωση. Όπως ελάχιστες φορές ακούστηκαν θέσεις και όχι απλώς συνθήματα για τη σκοτεινή πλευρά της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Θέσεις πολιτικές, ιδεολογικές, αισθητικές. Αυτό σημαίνει ότι οι κυρίαρχοι συντηρητικοί πολιτικοί εκφραστές του Brexit είχαν το πάνω χέρι, ότι η Αριστερά που εναντιώνεται στην ΕΕ δεν κατάφερε να αφήσει τη σφραγίδα της κατά την περίοδο προ του δημοψηφίσματος. Προκειμένου να αντισταθεί στον υπαρκτό κίνδυνο της ξενοφοβίας και του ρατσισμού, υπέστειλε εθελοντικά τις δικές της διεθνιστικές και απελευθερωτικές σημαίες.

*Μια εκδοχή του κειμένου δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Πριν